نظارت و کنترل فردی شرکا
هر کدام از شرکا میتواند به تنهایی حق کنترل اعمال مدیر شرکت را داشته باشد . ماده 170 قانون تجارت که به موجب ماده 109 همان قانون در مورد شرکت با مسئولیت محدود نیز قابل اعمال است مشخص می کند: « تاپانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی، هر صاحب سهمی می تواند (خود یا نماینده او) در مرکز اصلی شرکت حاضر شده، از صورت بیلان و صورت دارایی و راپورت هیئت نظار اطلاع حاصل کند».
ماده مذکور متضمن نکات مبهیم است که باید روشن شود.
نکته اول این است که حق اطلاع مذکور در ماده 170 برای چیست؟ پاسخ به این سوال این است که چون بیلان و صورت دارایی شرکت باید سالانه مورد تصویب و تأیید شرکا قرار گیرد، لازم است که هر شریک از چگونگی بیلان و ترتیب تنظیم صورت دارایی آگاهی قبلی داشته باشد تا بتواند در مورد آنها نظر بدهد.
نکته دو است که ماده 170 مقرر کرده است که این حق اطلاع باید پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی اعمال شود؛ اما آیا مفاد ماده فقط خاص موردی است که تصمیمات شرکا به صورت شورایی و در مجمع عمومی اتخاذ می شود؟ پاسخ این سؤال منفی است. در واقع، 170 مربوط است به شرکت مختلط سهامی که در آن، تشکیل هیئت نظار ضروری است. در مورد شرکت با مسئولیت محدود فقط آن قسمت از ماده قابل اعمال است که با وضعیت این نوع شرکت تطبیق می کند. به پس در صورتی که شرکت با مسئولیت محدود، مجمع عمومی هم نداشته باشد، هر شریک می تواند در هر زمانی از حق اطلاع مزبور استفاده کند.
از این نکات که بگذریم باید گفت که هر شریک می تواند هم شخصاً از بیلان و صورت دارایی ـ و از گزارش هیئت نظار، اگر وجود داشته باشد ـ اطلاع کسب کند و هم می تواند شخصی را به نمایندگی از طرف خود برای این امر معین کند. شخص اخیر می تواند کسی غیر از شرکای شرکت باشد.
ماده 170 قانون تجارت به طور حصری، اسنادی را که شریک می تواند از مدیر بخواهد معین کرده است. این اسناد عبارت اند از: بیلان، صورت دارایی و در صورت لزوم و گزارش هیئت نظار. شریک نمی تواند مدارک دیگری مانند صورت اسامی شرکا و حساب سود و زیان را مطالبه کند، مگر آنکه اساسنامه چنین حقوقی را برای او قائل شده باشد.
مدیر شرکت نمی تواند از قبول درخواست شریک خودداری کند و در صورت مخالف، مسئولیت او مسلم است. مع ذلک، چون قانون به صراحت مسئولیت کیفری مدیر را در صورت تخلف از ماده 170 قانون تجارت مقرر نکرده است، بدیهی است که مدیر مسئولیت کیفری نخواهد داشت.
