ثبت کدام علائم تجاری اجباریست ؟
برای اینکه محصولات تجاری و صنعتی کارخانجات مشابه از یکدیگر تمیز داده شوند ناچار باید علامت ، مارک ، آرم ، نشانه و نام خاص خود را داشته باشند تا موجبات تفاوت آن ها با کالاهای مشابه در بازار برای مشتری و مصرف کننده محرز و مشخص گردد و از طرفی حقوق و امتیاز تجاری آن که بتدریج حاصل می شود برای سازنده ضبط و تثبیت شود و حقوق مصرف کنندگان نیز از رهگذر شناسایی و پاسخگویی تولید کننده یا عرضه کننده تامین و ایجاد گردد.از این رو علایم تجاری و صنعتی از زمان های دور همزمان با تولید و عرضه کالاهای مشابه در بازار مورد استعمال قرار گرفته و قانونگذار نیز آن را به رسمیت شناخته و برای حفاظت و حمایت از تولید کننده و مصرف کننده بر آن صحه گذاشته است.
البته وضع قوانین و مقررات در این عرصه از قدمت زیادی برخوردار نیست .لیکن قبل از پیدایش قانون، صنعتگران و تجار به موجب قانون نانوشته و رعایت اصول انسانی و اخلاقی از به کارگیری اسم و علامت تجاری دیگری پرهیز و آن را کاری مزموم و ناپسند تلقی نموده و علی رغم فقدان قانون در صورت بروز تخلف، متخلف سرزنش و مجازات می گردید.
ماده 11 قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات در تعریف علامت تجاری مقرر می دارد : علامت تجاری عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش ، تصویر ، رقم ، حرف ، عبارت ، مهر ، لفاف و غیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی ، تجاری یا فلاحتی اختیار می شود. ممکن است یک علامت تجاری برای تشخیص امتیاز محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنعت و یا محصول یک شهر و یا یک ناحیه از مملکت اختیار شود.
از ماده فوق مستفاد می شود که نوع علامت جنبه حصری ندارد ، بلکه با توجه به ابتکار افراد برای شناسایی محصولات واحدهای تولیدی، صنعتی یا خدماتی مانند حمل و نقل زمینی ، هوایی یا دریایی به صورت کلمات ، حروف ، ارقام ، تصاویر افراد عادی یا دانشمندان باشد.
- ثبت اجباری علائم تجاری
اصولاَ ثبت علائم تجاری، اختیاری است زیرا ثبت علائم موجب می شود که صاحب علامت از حمایت قانون برخوردار شود، بنابراین لزومی برای اجباری کردن آن از طرف مقنن به نظر نمی رسد.
به موجب تبصره ماده 1 قانون ثبت علائم و اختراعات : " داشتن علامت تجاری اختیاری است مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد".
طبق ماده 2 قانون ثبت علائم و اختراعات : " حق استعمال انحصاری علامت تجاری فقط برای کسی شناخته خواهد شد که علامت خود را به ثبت رسانیده باشد".
بنابراین کسی که علامت تجاری خود را به ثبت نرسانیده است اصولاَ نمی تواند از حمایت قانونی برخوردار گردد. با وجود این به دلایل و اصول مذکور در مورد نام تجاری چنین به نظر می رسد که علامت تجاری ثبت نشده را که سابقه استعمال دارد شخص دیگر نمی تواند مورد استفاده قرار دهد.
اگر چه همان طور که اشاره شد ثبت علائم تجاری اجباری نیست ولی مواردی وجود دارد که مصالح اجتماعی و سلامت مردم ایجاب می کند علائم تجاری به ثبت برسد و شماره ثبت نیز روی کالاها درج شود تا در صورت تخلف از مقررات ایمنی و بهداشتی که سلامت اشخاص را به خطر بیندازد امکان تعقیب صاحب کالا وجود داشته باشد. قسمت اخیر تبصره 1 قانون مزبور پس از ذکر اختیاری بودن انتخاب علامت تجاری می گوید: " ... مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد ". یکی از مواردی که ثبت علامت اجباری شده است تصویبنامه مورخ سوم ارذیبهشت 1328 در مورد اجناسی است که برای مصرف و استعمال مستقیم بر روی بدن انسان به کار می رود می باشد. ماده 1 تصویبنامه مقرر می دارد : " تمام اجناس دارویی و طبی و غذایی مشروح در زیر ... باید دارای علامت صنعتی یا تجاری ثبت شده بوده باشد".
و طبق ماده 5 همان تصویبنامه اجناس مشمول ماده یک به شرح ذیل است :
1. داروهای اختصاصی ( سپسیالتیه ) مورد استعمال طبی یا بیطاری که با نسخه پزشک یا بدون آن مصرف می شود.
2. مواد غذایی که در لفاف و یا ظروف و به اسم مشخصی باشد مانند کنسرو و مواد غذایی ، آردهای مخصوص، چای های مختلف ، شکلات ، آب نبات، پنیر، شیر، مربا، ترشی، کره و روغن های مختلف و غیره
3. مشروبات الکلی یا غیر الکلی، آب های معدنی یا گازدار، شربت آب های میوه ... که در تحت اسم و ظرف مشخصی به معرض فروش گذارده می شود.
4. لوازم آرایش و وجاهت که برای استعمال مستقیم بر روی بدن انسان به کار می رود مانند صابون ، خمیر ، پودر ، محلول عطریات ، ادکلن و پماد
لذا به موجب این ماده،تمام اجناس دارویی و طبی و مواد غذایی مذکور در آن آیین نامه،اعم از آن که در داخل ایران ساخته و یا در خارج ساخته و وارد کشور شود و در بازار تحت اسم مشخصی که بر روی برچسب آن زده می شود به معرض فروش قرار گیرد باید دارای علامت صنعتی یا تجارتی ثبت شده بود و در روی برچسب نکات زیر تصریح شود:
