اسم تجارتی در مورد تجار به فرانسه Raison Commerciale و در مورد شرکت ها Raison Sociale نامیده می شود.در واقع،اسم یا نام تجارتی یا عنوانی است که تاجر تحت آن تجارت می نماید.این اسم ممکن است نام خانوادگی تاجر باشد یا نام دیگری که تاجر برای نوع عملیات تجارتی خود انتخاب کرده است.
اسم تجارتی و ثبت آن نباید با ثبت تجارتی اشتباه شود.ثبت تجارتی مربوط است به شناسایی تاجر و وضع تجارتی او در صورتی که اسم تجارتی فقط مربوط به شهرت تاجر می باشد که تحت آن اسم خود را معرفی می کند.
قانون تجارت ایران چند ماده به اسم تجارتی اختصاص داده است(مواد 576 تا 582)به موجب ماده 576 قانون تجارت:"ثبت اسم تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که وزارت عدلیه ثبت آن را الزامی کند" و ماده 581 اضافه می کند:"در مواردی که ثبت اسم تجارتی الزامی شده و در موعد مقرر ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده وسه برابر حق الثبت ماخوذ خواهد داشت."
و در ماده 578 آمده است:اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمی تواند نام تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه با نام خانوادگی او یکی باشد اسم تجارتی دارای اهمیت بسیاری است زیرا تجارتخانه ای که مدتی تحت عنوان نام مخصوص فعالیت کرده و کسب شهرت و جلب اعتماد نموده اگر افراد دیگری بتوانند از نام ایشان استفاده کنند ممکن است موجب فریب اشخاص و مشتریان گردد و به ضرر تجارتخانه تمام شود.بر این اساس قانونگذار شرایط و موارد ذیل را جهت تعیین و ثبت اسم تجارتی ملحوظ و تجویز نموده است:
1-پرهیز از اسامی موهوم و غیر واقعی
ماده 577 اشعار می دارد"صاحب تجارتخانه که شریک در تجارتخانه ندارد نمی تواند اسمی برای تجارتخانه خود انتخاب کند که موهم وجود شریک باشد."لذا اسم تجارتی باید مشخص،واقعی و بدور از شبه و شائبه باشد تا افراد عادی و غیر کارشناس را دچار فریب و اشتباه نکند.بنابراین انتخاب اسامی مشابه یا جابجایی حرف یا حروف در یک کلمه مجاز نمی باشد.
2-عدم امکان ثبت مجدد یک اسم
بر اساس ماده 578 قانون تجارت"اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمی تواند اسم تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه اسم تجارتی ثبت شده با اسم خانوادگی او یکی باشد".بعنوان مثال ثبت اسم تجارتی گلچین برای موسسه تولیدی زعفران مانع از ثبت مجدد چنین اسمی برای شرکت مشابه حتی برای کسی است که دارای نام خانوادگی گلچین باشد.
3-قابلیت انتقال اسم تجارتی
بر اساس ماده 579 قانون تجارت،اسم تجارتی بصورت قهری و اختیاری قابل انتقال می باشد یعنی هم از طریق توارث و هم از طریق(قرارداد) می توان اسم تجارتی را به دیگری منتقل یا واگذار نمود.مخصوصاَ وقتی تاجری مایه تجارتی خود را به دیگری واگذار می کند.تاجری که نام تجارتی خود را به فروش می رساند دیگر حق استعمال آن را نداشته و نمی تواند تجارتخانه دیگری به همان نام در جای دیگر دایر کند.اگر اسم تجارتی با نام خانوادگی تاجر یکی باشد فروش اسم تجارتی تاجر را از استفاده از نام خانوادگی خود محروم نمی کند به شرط آنکه آن را برای تجارت استعمال نکند.در موقع واگذاری اسم تجارتی که نام خانوادگی باشد معمول بر اینست که انتقال گیرنده نام خود را نیز در ذیل آن به عنوان جانشین اضافه می کند یا اینکه در مقابل اسم تجارتی کلمه قدیم اضافه می شود تا هم اسم تجارتی سابق ذکر شده باشد هم توهمی برای مشتریان نسبت به شخص تاجر حاصل نشود.
4-مدت اعتبار اسم تجارتی
طبق ماده 580 قانون تجارت"مدت اعتبار ثبت اسم تجارتی پنج سال است"البته این مدت ضمن پرداخت حقوق ثبتی قابل تمدید است.بر این اساس چنانچه شخصی پس از انقضای مدت اعتبار،نسبت به تجدید و تمدید ثبت اسم تجارتی خود اقدام نکند اداره ثبت شرکت ها می تواند نسبت به ثبت همان اسم تجارتی بنام دیگری اقدام نماید.
5-الزام به ثبت اسم تجاری در خصوص موارد تکلیفی
بنا به تجویز ماده 581 قانون تجارت،" در مواردی که ثبت اسم تجاری الزامی شده و در موعد مقرر،ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده و سه برابر حق الثبت ماخوذ خواهد شد."لازم به ذکر است مفاد این ماده ناظر به مواردی است که طبق ماده 576،وزارت دادگستری ثبت آن ها را الزامی نموده باشد.وگرنه در خصوص تمامی محصولات،انتخاب و استعمال اسم تجارتی الزامی نیست.
6-وجود حمایت های قانونی از اسم تجاری
...
