افزایش سرمایه شرکت سهامی(از طریق صدور سهام جدید و بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود) و ثبت آن
چنانچه می دانیم در کلیه شرکت ها دارایی شرکت از دارایی شرکاء بدلیل وجود شخصیت حقوقی مستقل از شخصیت حقیقی شرکاء است و نیز در شرکت های سهامی دارایی شرکت اهمیت مخصوص دارد و شرکاء مسئولیتی در مقابل تعهدات شرکت به جز سرمایه ای که پرداخته اند ندارند و طلبکاران شرکت غیر از آن(سرمایه شرکت) وثیقه ای ندارند.بنابراین سرمایه شرکت بعد از پرداخت جزء دارایی شرکت محسوب می شود و در مدت حیات شرکت ممکن است افزایش یا تقلیل یابد.
لذا بدیهی است یکی از مهمترین تصمیماتی که مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام درباره تغییر اساسنامه شرکت اتخاذ می کند افزایش یا تقلیل سرمایه شرکت است که در صورت افزایش سرمایه شرکت،صاحبان سهام موظف نیستند در افزایش سرمایه شرکت مشارکت کنند مگر اینکه افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود باشد و در صورتیکه برای صاحبان سهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود مگر آنکه کلیه صاحبان سهام علاوه بر حضور در جلسه مربوط با آن نیز موافق باشند و همچنین اگر تقلیل سرمایه شرکت باعث تضییع حقوق طلبکاران گردد تقلیل سرمایه مزبور مجاز نخواهد بود.
به موجب ماده 163 لایحه قانونی 13477:" هیات مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه حداکثر ظرف یک ماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامه در قسمت مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به مرجع ثبت شرکت ها اعلام کند تا پس از ثبت جهت اطلاع عموم آگهی شود.
لذا،اشخاص حقوقی مکلفند به منظور ثبت هر گونه تغییرات در اساسنامه و ترکیب هیات مدیره،بازرسان،صاحبان امضای مجاز،کاهش یا افزایش سرمایه،و انحلال شرکت یا موسسه را به واحد ثبتی اطلاع دهند.عدم اطلاع به موقع رافع مسئولیت مدیران اشخاص حقوقی مذکور نخواهد بود.
افزایش سرمایه شرکت معمولاَ در موارد ذیل به عمل می آید:
1-شرکت برای ادامه یا توسعه عملیات خود محتاج به سرمایه اضافی است و سرمایه مزبور را نمی تواند از طریق وام تحصیل کند.
2-شرکت دارای وضع مالی محکمی است ولی برای اینکه زیر بار قرض نرفته و بهره ای پرداخت ننمایند ترجیح می دهد به عوض دریافت وام سرمایه خود را افزایش دهد.
3-شرکتی که دارای ذخایر زیادی است به عوض تقسیم ذخائر بین صاحبان سهام ترجیح می دهد ذخائر خود را تبدیل به سرمایه کند.
4-شرکت برای تسهیل و تقویت بنیه مالی خود سهام موسس و برگ های قرضه یا وام های خود را به سهم تبدیل نماید.
5-شرکتی که اجناس دریافت می دارد به عوض پرداخت بهای آن ها سهم می دهد.
افزایش سرمایه
مادام که سرمایه شرکت قبلی شرکت تماماَ از سوی صاحبان سهام تادیه نشده است و مراحل ثبت و تشریفات آن در اداره ثبت شرکت ها انجام نگرفته باشد افزایش سرمایه تحت هیچ عنوانی مجاز نخواهد بود(ماده 165 ل.ا.ق.ت) حق افزایش سرمایه مختص به مجمع عمومی فوق العاده است.مقنن صراحتاَ در ماده 164 ل.ا.ق.ت مقرر داشته که اساسنامه شرکت نمی تواند متضمن اختیار افزایش سرمایه برای هیات مدیره باشد،مجمع عمومی فوق العاده به پیشنهاد هیات مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مورد افزایش سرمایه اتخاذ تصمیم می کند(ماده 161 ل.ا.ق.ت) و بایستی شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تادیه قیمت آن را تعیین یا اختیار تعیین آن را به هیات مدیره واگذار نموده و یا آنکه به هیات مدیره اجازه دهد در ظرف مدت معینی که نباید از پنج سال تجاوز نماید سرمایه شرکت را بطور متناوب یا متوالی در یک یا چند نوبت تا میزان مبلغ تعیین شده به یکی از طرق پیش بینی شده در لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت افزایش دهد(ماده 161 ل.ا.ق.ت)پیشنهاد هیات مدیره راجع به افزایش سرمایه باید متضمن توجیه لزوم افزایش سرمایه و نیز شامل گزارش درباره امور شرکت از بدو سال مالی جاری و اگر تا آن موقع نیز مجمع عمومی نسبت به حساب های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد.بازرس یا بازرسان شرکت پیشنهاد هیات مدیره را مورد رسیدگی قرار داده و نظر خود را که حاکی از تایید عوامل و جهاتی که در گزارش هیات مدیره راجع به افزایش سرمایه ذکر شده است را طی گزارش به مجمع عمومی فوق العاده تسلیم و مجمع مزبور پس از استماع گزارش بازرس یا بازرسان اتخاذ تصمیم می نماید.
افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید در شرکت های سهامی عام:
صدور سهام جدید بایستی به اطلاع سهامداران شرکت برسد و سهامداران نیز حق دارند که سهام عرضه شده را خریداری یا پذیره نویسی نمایند.شرکت می تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشد.ارزش اسمی سهام جدیدی که منتشر می شود باید مساوی با بهای اسمی سهام به هنگام تاسیس شرکت باشد.زیرا برابر ماده 32 ل.ا.ق.ت مبلغ اسمی سهام و همچنین قطعات سهام در صورت تجزیه باید متساوی باشد.بعضاَ شرکت های سهامی که سهامشان نزد عموم از اعتبار و ارزش خاصی برخوردار است و به عبارتی ارزش واقعی و تجاری سهامشان از نظر اقتصادی بیش از ارزش مبلغ اسمی می باشد،ممکن است بهنگام فروش سهام جدید مبلغی علاوه بر مبلغ اسمی سهام بعنوان اضافه ارزش سهام از خریداران دریافت کند.شرکت می تواند برای حمایت از سهامداران قدیم عواید حاصله از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا این اضافه ارزش را نقداَ بین صاحبان سهام سابق تقسیم کرده و یا در ازاء آن سهام جدید به صاحبان سهام قدیم تسلیم نماید(ماده 160 ل.ا.ق.ت)
حق تقدم صاحبان سهام قبلی در خرید سهام جدید
در صورت تبعیت شرکت سهامی خاص از مقررات شرکت سهامی عام و اقدام به پذیره نویسی مقررات ذیل برای شرکت های خاص نیز رعایت خواهد شد.
در خرید سهام جدید صاحبان سهام شرکت به نسبت سهامی که مالکند حق تقدم دارند و این حق قابل نقل و انتقال است.مهلتی که طی آن سهامداران می توانند حق تقدم مذکور را اعمال کنند کمتر از 600 روز نخواهد بود،این مهلت از روزی که برای پذیره نویسی تعیین می گردد شروع می شود(ماده 166 ل.ا.ق.ت)مجمع عمومی که افزایش سرمایه را از طریق فروش سهام جدید تصویب و یا اجازه آن را به هیات مدیره می دهد،می تواند حق تقدم صاحبان سهام را در پذیره نویسی تمام یا قسمتی از سهام جدید سلب نماید.لیکن اتخاذ تصمیم مجمع عمومی در این باب مشروط به قرائت گزارش توجیهی هیات مدیره مبنی بر لزوم افزایش سرمایه و تایید آن از طرف بازرسان می باشد والا باطل خواهد بود(ماده 167 ل.ا.ق.ت)هیات مدیره بایستی در گزارش خود لزوم افزایش سرمایه و سلب حق تقدم از سهامداران و معرفی شخص یا اشخاصی که سهام جدید به آنان تخصیص داده خواهد شد،را توجیه نماید و بازرس یا بازرسان نیز در گزارش خود عوامل و جهاتی را که در گزارش خود به آن ها اشاره نموده تایید کند.(تبصره ماده 167 ل.ا.ق.ت)
سلب حق تقدم در پذیره نویسیس باید درباره تمام صاحبان سهام یکسان و بدون تبعیض باشد.چنانچه حق تقدم در پذیره نویسی سهام جدید از بعض سهامداران بنفع بعض دیگر سلب شود سهامدارانی که سهام جدید به آن ها اختصاص داده شده است،در اخذ رای مربوط به سلب حق تقدم سایر صاحبان سهام حق شرکت ندارند.در صورتیکه حق تقدم در پذیره نویسی سهام جدید از صاحبان سهام سلب شده باشد یا صاحبان سهام از حق تقدم خود ظرف مهلت مقرر استفاده نکنند،حسب مورد تمام یا باقیمانده سهام جدید عرضه و به متقاضیان فروخته خواهد شد(ماده 172 ل.ا.ق.ت)
تحصیل اجازه از مرجع ثبت شرکت ها جهت انتشار اعلامیه پذیره نویسی در شرکت های سهامی عام:
شرکت های سهامی عام قبل از فروش و عرضه سهام جدید مکلفند بدواَ طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید را که بایستی بر اساس ماده 1744 ل.ا.ق.ت تنظیم شود به انضمام آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان مصوب شرکت برای کسب اجازه جهت انتشار به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نمایند.چنانچه تا آن هنگام شرکت ترازنامه و حساب سود و زیان خود را تنظیم نکرده باشد.این مطلب باید در طرح اعلامیه پذیره نویسی قید گردد.مرجع ثبت شرکت ها طرح اعلامیه پذیره نویسی و ضمایم آن را مورد رسیدگی قرار داده و در صورت انطباق آن ها با قانون اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی را صادر خواهد کرد.اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید علاوه بر روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن منتشر می گردد،حداقل باید در دو روزنامه کثیرالانتشار دیگر نیز آگهی گردد و در بانکی که سهام در آن تعهد و پذیره نویسی می شود،در معرض دید علاقه مندان قرار گیرد.در اعلامیه پذیره نویسی باید قید شود که آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت که به تصویب مجمع عمومی رسیده است،در نزد مرجع ثبت شرکت ها و در مرکز شرکت برای مراجعه ی علاقه مندان آماده است(ماده 177 ل.ا.ق.ت)خریداران ظرف مهلت مندرج در اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید که از دو ماه نباید کمتر باشد به بانک مراجعه و ورقه ی تعهد سهام را امضاء کرده و مبلغ نقدی لازم را در فبال اخذ رسید خواهند پرداخت.در ورقه ی تعهد خرید سهام بایستی نکات مندرج در ماده ی 179 ل.ا.ق.ت رعایت گردیده و در دو نسخه تنظیم شود.نسخه ی اول نزد بانک نگاهداری و نسخه ی دوم به پذیره نویس تسلیم خواهد شد.به موجب ماده ی 179 پذیره نویسی سهام جدید به موجب ورقه تعهد خرید سهم که باید شامل نکات زیر باشد به عمل خواهد آمد:
1-نام و موضوع و مرکز اصلی و شماره ثبت شرکت.
2-سرمایه شرکت قبل از افزایش سرمایه.
3-مبلغ افزایش سرمایه.
4-شماره و تاریخ اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید و مرجع صدور آن.
5-تعداد و نوع سهامی که مورد تعهد واقع می شود و مبلغ اسمی آن.
6-نام بانک و شماره حسابی که بهای سهم در آن پرداخته می شود.
7-هویت و نشانی کامل پذیره نویس.
امضاء ورقه ی سهم بخودی خود مستلزم قبول اساسنامه ی شرکت و تصمیمات مجامع عمومی است.بعد از گذشت مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و در صورت تمدید پس از انقضای مدت تمدید شده هیئت مدیره ی شرکت مکلف است حداکثر تا مدت یکماه به تعهدات پذیره نویسان رسیدگی کند و تعداد سهام هر یک از آن ها را تعیین و مراتب را جهت ثبت و آگهی به مرجع ثبت شرکت ها اعلام دارد.هرگاه پس از رسیدگی به اوراق پذیره نویس مقدار سهام خریداری شده بیش از میزان سرمایه باشد هیات مدیره مکلف است ضمن تعیین تعداد سهام دستور استرداد وجه سهام اضافه خریداری شده را به بانک مربوط بدهد.
حداکثر مدتی که طبق ماده 182 ل.ا.ق.ت برای تعیین تکلیف وجوه پرداختی بابت افزایش سرمایه مقرر شده است،99 ماه از تاریخ تسلیم طرح اعلامیه پذیره نویسی به ثبت شرکت ها است.هر گاه در این مدت افزایش سرمایه به ثبت نرسد،مرجع ثبت شرکت ها به درخواست هر یک از پذیره نویسان سهام جدید گواهینامه ای حاکی از عدم ثبت افزایش سرمایه شرکت صادر و جهت استرداد وجوه پرداختی و لغو تعهدات پذیره نویسان سهام جدید به بانکی که تعهد سهام تادیه و قسمت نقدی سهم در آن انجام شده است،ارسال خواهد داشت.در این صورت هرگونه هزینه ای برای افزایش سرمایه پرداخت و یا تعهد شده باشد،بعهده خود شرکت خواهد بود.
طرح اعلامیه ی پذیره نویسی در شرکت های سهامی عام برای سهام جدید(در مرحله ی افزایش سرمایه)
1-نام و شماره ثبت شرکت
2-موضوع شرکت و نوع فعالیت آن
3-مرکز اصلی شرکت و در صورتی که شرکت شعبه داشته باشد نشانه ی شعب آن
4-در صورتیکه شرکت برای مدت محدود تشکیل شده باشد تاریخ انقضای مدت آن
5-مبلغ سرمایه ی شرکت قبل از افزایش سرمایه
6-اگر سهام ممتاز منتشر شده باشد مقدار و امتیازات آن
7-هویت کامل اعضای هیات مدیره و مدیر عامل شرکت
8-شرایط حضور و حق رای صاحبان سهام در مجامع عمومی
9-مقررات اساسنامه راجع به تقسیم سود و تشکیل اندوخته و تقسیم دارایی بعد از تصفیه
10-مبلغ و تعداد اوراق قرضه قابل تبدیل سهم که شرکت منتشر کرده است و مهلت و شرایط تبدیل اوراق قرضه ی سهم
11-مبلغ بازپرداخت نشده انواع دیگر اوراق قرضه ای که شرکت منتشر کرده است و تصمیمات مربوط به آن
12-مبلغ دیون شرکت و همچنین مبلغ دیون اشخاص ثالث که توسط شرکت تضمین شده است.
13-مبلغ افزایش سرمایه
14-تعداد و نوع سهام جدیدی که صاحبان سهام با استفاده از حق تقدم خود تعهد کرده اند.
15-تاریخ شروع و خاتمه ی مهلت پذیره نویسی
16-مبلغ اسمی و نوع سهامی که باید تعهد شود و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش سهام
17-حداقل تعداد سهامی که هنگام پذیره نویسی باید تعهد شود.
18-نام بانک،مشخصات حساب سپرده ای که وجوه لازم باید در آن واریز و پرداخته شود.
19-ذکر نام روزنامه کثیرالانتشار که اطلاعیه ها و آگهی های شرکت در آن منتشر می شود.
20-آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت که به تصویب مجمع عمومی رسیده است در نزد مرجع ثبت شرکت ها و در مرکز شرکت برای مراجعه علاقه مندان آماده است.
اسناد و مدارک مورد لزوم جهت افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید شرکت های سهامی عام:
11-صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده که افزایش سرمایه شرکت را تصویب نموده و یا اجازه آن را به هیات مدیره داده است و در صورت اخیر صورتجلسه هیات مدیره که افزایش سرمایه را مورد تصویب قرار داده است.
2-یک نسخه از اعلامیه پذیره نویسی منتشره در روزنامه کثیرالانتشاری که طبق آخرین تصمیم مجمع عمومی عادی آگهی های شرکت را منتشر می سازد.
3-یک نسخه از هر کدام از روزنامه های کثیرالانتشاری که طبق ماده 177 ل.ا.ق.تت اعلامیه پذیره نویسی را منتشر ساخته اند.
4-ورقه اثبات و احراز واریز نامه و تادیه وجه سهام توسط صاحبان سهام با تعیین تعداد سهام هر یک از سهامداران
5-گواهینامه بانک مشعر بر واریز مبلغ افزایش سرمایه
6-ورقه خرید سهم توسط طلبکارانی که مایلند مطالبات نقدی حال شده خود را تبدیل به سهام نمایند.
7-صورت مطالبات نقدی حال شده بستانکاران پذیره نویس که مطالبات آن ها به سهام شرکت تبدیل شده است
8-تنظیم اقرارنامه که توسط اداره ثبت شرکت ها تنظیم و به صورت چاپ شده در اختیار متقاضیان قرار می گیرد و درج مندرجات لازم
افزایش سرمایه در شرکت های سهامی خاص از طریق صدور سهام جدید
در شرکت های سهامی خاص پس از اینکه تصمیم به افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید گرفته شد مراتب از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی مربوط به شرکت در آن انتشار می یابد باید به اطلاع صاحبان سهام برسد.در آگهی مزبور قید اطلاعات مربوط به اضافه ارزش سهم و تعداد سهامی که هر صاحب سهم به نسبت سهام خود حق تقدم در خرید آن ها را دارد و مهلت پذیره نویسی و نحوه پرداخت آن ضروریست اگر برای سهام جدید شرایط خاصی در نظر گرفته شده باشد چگونگی آن باید در آگهی ذکر گردد.
افزایش سرمایه از طریق سهام جدید در شرکت های سهامی خاص مانند شرکت های سهامی عام بر اساس یکی از شقوق مندرج در ماده 1588 ل.ا.ق.ت(پرداخت مبلغ اسمی به نقد-تبدیل مطالبات نقدی حاصل شده اشخاص از شرکت به سهام جدید-انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت)به جز شق اخیر ماده مزبور یعنی افزایش سرمایه به وسیله تبدیل اوراق قرضه به سهام انجام می گیرد.زیرا به موجب ماده 51 ل.ا.ق.ت فقط شرکت های سهامی عام می توانند تحت شرایط مندرج در این قانون (قانون تجارت)اوراق قرضه منتشر نمایند.
همچنین در شرکت های سهامی خاص تشریفاتی از قبیل صدور اعلامیه پذیره نویسی و صدور گواهینامه خرید سهام ضرورت ندارد.
(مگر رعایت مقررات پذیره نویسی و مقررات شرکت سهامی عام را بنمایند و در صورت عدم حضور بعضی از صاحبان سهام مقررات نشر آگهی نیز الزامی می باشد)
مدارک لازم برای ثبت افزایش سرمایه شرکت سهامی خاص(از طریق صدور سهام جدید)
برای ثبت افزایش سرمایه شرکت های سهامی خاص(از طریق صدور سهام جدید)فقط تسلیم اظهارنامه به امضای کلیه اعضاء هیئت مدیره به انضمام مدارک مشروحه ذیل به مرجع ثبت شرکت ها کافی است:
1-صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده که افزایش سرمایه را تصویب نموده یا اجازه آن را به هیات مدیره داده و در صورت اخیر صورتجلسه هیات مدیره که افزایش سرمایه را مورد تصویب قرار داده است.
2-یک نسخه از روزنامه که آگهی مربوط به افزایش سرمایه (آگهی موضوع ماده 169 ل.ا.ق.ت)در آن انتشار یافته است.
3-اظهارنامه مشعر بر فروش کلیه سهام جدید در صورتیکه سهام جدید امتیازاتی داشته باشد شرح امتیازات و موجبات آن باید در اظهارنامه قید شود.
44-در صورتیکه قسمتی از افزایش سرمایه بصورت غیر نقدی باشد سرمایه غیر نقدی توسط کارشناس رسمی دادگستری تقویم و با صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده که با حضور صاحبان سهام شرکت و پذیره نویسان سهام جدید تشکیل و اتخاذ تصمیم شده است تحویل می گردد.در این خصوص رعایت مقررات مواد 77 لغایت 81 ل.ا.ق.ت الزامی است(ماده 183 ل.ا.ق.ت) در صورتیکه صاحبان آورده غیر نقد برای خود مزایای خاصی مطالبه کرده باشند از حق رای هنگام رسیدگی مجمع عمومی فوق العاده محروم خواهند بود و نیز از حیث حد نصاب جزء سرمایه شرکت محسوب نخواهند شد.مجمع مزبور نمی تواند آورده غیر نقدی را بیش از آنچه که کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی کرده است قبول نماید.
