دفاتر تجاری و انواع آن
داشتن دفاتر تجاری امری تازه نیست و از قدیم الایام مرسوم بوده ، در اثر توسعه معاملات تجار مجبور بوده اند هر نوع معاملات خود را اعم از نقد و نسیه بدهی و بستان و همچنین اجناس خود را تحت عنوان مخصوصی یادداشت کنند.
داشتن دفاتر تجاری منظم دارای آثاری است از جمله : تاجر می تواند با مراجعه به دفاتر خود از وضعیت دارایی خود باخبر شده و از ورشکستگی خود آگاه و از آن جلوگیری کند ، ثبت معاملات می تواند دلیل وقوع و کیفیت و شرایط معاملات تاجر باشد چون اگر مرتب تنظیم شده باشد به نفع تاجر سندیت دارد و بالاخره کسانی که با تاجر معاملاتی داشته اند می توانند به دفاتر تاجر استناد کنند.
به علاوه دفاتر تجاری مهمترین وسیله برای تعیین مالیات موسسات تجاری است. مطابق ماده 6 ق. ت هر تاجری به استثنای کسبه جزء مکلف است دفاتر زیر یا دفاتر دیگری را که وزارت عدلیه به موجب نظامنامه قائم مقام این دفاتر قرار می دهد داشته باشد :
1- دفتر روزنامه 2- دفتر کل 3- دفتر دارایی 4- دفتر کپیه
کسبه جزء به موجب نظام نامه ( آیین نامه ) ماده 19 ق. ت مصوب رییس قوه قضاییه مندرج در روزنامه رسمی شماره 16606 مورخ 8/ 12/ 1380 افراد حقیقی ذیل که از مصادیق اشخاص مذکور در ماده 96 قانون مالیات های مستقیم مصوب 3/ 12/ 1366 با اصلاحات بعدی نباشند ، با دارا بودن شرایط ذیل محسوب می شوند :
1) کسبه ، پیشه وران ، تولید کنندگان و نظایر آن ها که میزان فروش سالیانه آنان از مبلغ یکصد میلیون ریال تجاوز نکند.
2) ارائه دهندگان خدمات در هر زمینه ای که مبالغ دریافتی آن ها در قبال خدمات ارائه شده در سال از مبلغ پنجاه میلیون ریال تجاوز نکند. از تاریخ اجرای این نظام نامه ، نظام نامه ش 7044-15/3/1311 وزیر عدلیه لغو می شود.
که البته به نظر می رسد با توجه به کاهش ارزش این پول لزوم تجدید نظر از این معیار در تشخیص کسبه جزء ضروری به نظر می رسد.
- انواع دفاتر تجاری
الف – دفتر روزنامه :
مطابق ماده 7 قانون تجارت " دفتر روزنامه دفتری است که تاجر باید همه روزه مطالبات ، دیون و داد و ستد تجاری و معاملات راجع به اوراق تجاری را از قبیل خرید و فروش و ظهر نویسی و به طور کلی جمیع واردات و صادرات تجاری خود را به هر اسم و رسمی که باشد ، وجوهی را که برای مخارج شخصی خود برداشت می کند در آن دفتر ثبت نماید. دفتر روزنامه اساس حسابداری تجار را تشکیل می دهد و در واقع مهم ترین دفتر تجار محسوب می شود و ملاک سایر دفاتر تجاری نیز می باشد . کلیه معاملات باید بر اساس تاریخ انجام و به طور روزانه و در دفتر ثبت گردد . حداکثر مهلت تاخیر می تواند 7 روز باشد البته این مهلت برای تجاری که دارای ثبت ماشینی هستند به 15 روز افزایش می یابد.
ب- دفتر کل طبق ماده 8 ق. ت :
دفتر کل دفتری است که تاجر باید کلیه معاملات را لااقل هفته ای یک مرتبه از دفتر روزنامه استخراج و انواع مختلفه آن را تشخیص و جدا کرده هر نوعی را در صفحه خاصی در آن دفتر به طور خلاصه ثبت کند.
دفتر کل یا هفتگی بیانگر معاملاتی است که تاجر در یک هفته انجام داده است به عبارتی ارقامی که در دفتر روزنامه وارد می شوند تجزیه و تحت عنوان حساب های مشخصی در دفتر کل وارد می شوند تا تاجر بتواند معاملات خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد . دفتر کل باید طوری تنظیم شود که جمع ارقام آن با جمع معاملات مندرج در دفتر روزنامه در یک هفته مساوی باشد.
ج - دفتر دارایی :
مطابق ماده 9 قانون تجارت " دفتر دارایی دفتری است که تاجر باید هر سال صورت جامعی از کلیه دارایی منقول و غیر منقول دیوان مطالبات سال گذشته خود را به ریز ترتیب داده و در آن دفتر ثبت و امضاء نماید. این کار باید تا 15 فروردین سال بعد انجام پذیرد " اطلاعات منتقل به دفتر دارایی از دفتر کل استخراج می شوند.
تفاوتی که این دفتر با سایر دفاتر تجاری دارد اینست که تاجر باید ذیل آن را امضا کند و صحت مفاد آن را تصدیق نماید . به این خاطر که از دفاتر مختلف استخراج می شود و صحت انتقال و مطابقت آن باید با استحضار تاجر باشد . البته این دفتر امروز در عمل مورد استفاده قرار نمی گیرد و تجار معمولاَ به جای آن از ترازنامه استفاده می کنند.
د- دفتر کپیه :
مطابق ماده 10 ق. ت ( دفتر کپیه دفتری است که تاجرباید کلیه مراسلات مخابرات و صورت حساب های صادره و وارده خود را در آن به ترتیب تاریخ ثبت نماید ، تاجر باید کلیه مراسلات و مخابرات و صورتحساب های وارده را نیز به ترتیب تاریخ ورود مرتب نموده و در لفاف مخصوص ضبط کند ) می توان گفت دفتر کپیه نظام بایگانی تاجر می باشد. دفتر کپیه به این صورت امروزه دیگر مورد استفاده نیست و تجار به جای آن از دفتر اندیکاتور ( نامه نما ) استفاده می کنند.
سایر دفاتر تجاری :
علاوه بر دفاتر مزبور که نگهداری آن ها اجباری است ، هر بازرگانان بنا به احتیاج خود می تواند دفاتر دیگری از جمله دفتر معین ، دفتر صندوق ، دفتر ضمانت نامه ، دفتر ثبت بروات تجاری ... داشته باشد. در اکثر موسسات بزرگ و بانک ها غیر از دفاتر قانونی و اجباری ، دفاتر اختیاری متعدد متداول است که ماده 14 ق. ت نیز مجوزی برای داشتن اینگونه دفاتر می باشد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان تخصصی ، با همکاران ما در کیا ثبت تماس حاصل نمایید.
